De Herkules windmotor nabij de Scheenesluis werd in 1921 voor ƒ 31.855 gebouwd in opdracht van de Grote Veenpolder.
De windmotor werd bediend door Johannes de Lang, vanaf 12 mei 1911 de molenaar van molen nr. 5 (De Reiger). De windmotor was in gebruik tot 1964.
De windmotor werd in 1983 niet goed vastgezet en woei omver. De firma V.d. Vegt uit Scherpenzeel voerde het schroot af, alleen het grote gietijzeren tandwiel dat aan de vijzel bevestigd zat is bewaard gebleven in Scherpenzeel.
In 1995 was het stalen krooshek nog aanwezig.
De huidige eigenaren van De Rietvink (Ned. Molendbnr. 111) hebben het restant aangekocht en willen de windmotor herbouwen. In juni 2010 richtten ze de Stichting Windmotor Groote Veenpolder op, die op 1 juli 2010 het perceel met de voormalige windmotor aankocht.
Besloten is om alle oude bladen van de momenteel gerestaureerde windmotor van het Waterschap Ymedam te vervangen door nieuwe omdat restauratie van deze oude bladen te prijzig werd. De bladen liggen nu in opslag in Emmen in afwachting van restauratie (DHZ) en zullen t.z.t. op de windmotor van de Groote Veenpolder worden gemonteerd!
De onderbouw is erkend als gemeentelijk monument, nr. FR-WES-376, opname augustus 2012. "Huidige bouwtechnische toestand: technisch zeer matig tot slecht ... Nieuwe bovenbouw met windrad en staarten is denkbaar, mede gezien de originele Herkules gietstalen bouwdelen en de bewaard gebleven gedetailleerde bouwtekening van de windmotor."
De restauratie is begroot op € 275.000. Gepland is een start van de restauratie in 2013; gereed 2015 (voor de nationale molendagen).
Bronnen:
- De windmotor als poldergemaal in Friesland, J. Bergsma en W.D. Hengst, 1995.
- Molens van Weststellingwerf, 1991.
- Nieuwsbrief nr. 22 van molen "De Rietvink" te Nijetrijne.
- Nieuwsbrief nr. 23 van molen "De Rietvink" te Nijetrijne, 14 aug. 2011.
- Nieuwsbrief nr. 30 van molen "De Rietvink" te Nijetrijne, 28 juni 2013.
- Nederlandse Molendatabase.
-----
November 2015 begon de firma Jurriens uit Sneek onder aanvoering van molenbouwer en -restaurateur Hugo Landman met de restauratie van de betonnen onderbouw. Deze is door de tand des tijds zwaar aangetast en het beton is deels afgebrokkeld en vertoont veel oppervlaktescheuren. Het is een van de zeer vroege constructies die uitgevoerd werden in beton. Er was toen nog weinig ervaring en materieel om een betonmengsel van goede kwaliteit te produceren.
Bron: Nieuwsbrief Rietvink en Windmotor nr. 7, nov. 2015.
-----
Naar de berichten wordt er bij de restauratie eerst gekozen voor het restaureren van de in slechte staat zijnde betonnen onderbouw. De betonrestanten zijn op de zwakke en slechte plekken afgebikt.
De grote oude vijzel is nog aanwezig; deze zit in een vijzelgoot van ca. 148 cm breed. De breedte van het onderbouw-huis is, gemeten bij de fundering, ca. 350 cm.
De windmotor waterde altijd uit op de opzij gelegen Jonkers-/Helomavaart, 's zomers een drukke recreatie-vaarroute van en naar de Friese meren. Het parallel-pad (Veendijk) ligt over de wateruitlaat van de windmotor.
Jan Wagenaar, 9 maart 2016.
-----
Om de onderbouw staat nu een bouwsteiger geplaatst. Er zitten vier nieuwe, omhoog stekende hoekprofielen op, gemonteerd aan de restanten die nog in de betonnen stomp aanwezig waren, van boven tijdelijk vastgezet met een dwarsverbinding voor het richten en fixeren.
Jan Wagenaar, 31 maart 2016.
-----
Op 13 nov. 2016 berichtte de Heerenveense Courant dat de eerste fase van de restauratie van de windmotor aan de Veendijk bij de Grote Veenpolder gereed was gekomen. De in slechte staat verkerende betonnen onderbouw is ontdaan van scheuren en betonrot en weer geheel opnieuw aangesmeerd en geschilderd. Tevens heeft het onderbouw-huis een nieuwe houten deur gekregen Over de achterwaterloop/vijzelgoot liggen nu houten luiken en de ruimte rond de voor- en achterwaterloop is vrijgemaakt/ gesnoeid van opslag en begroeiing.
Jan Wagenaar, 22 jan. 2017.
In 2017 is fase 2 uitgevoerd. Dit houdt o.a. in het herstel en plaatsing van de bestaande (ijzeren) vijzel en herstel van de waterloop. Daarnaast zijn veel onderdelen vanuit de restanten van de windmotor uit Menaldum hergebruikt. Daarmee is een verantwoorde restauratie gerealiseerd!
Doordat de toegangsweg via de Veendijk in het najaar van 2017 is afgesloten voor verkeer (vanwege een politie-onderzoek naar beschadiging van deze dijk) zijn de volledig gerestaureerde vijzel en het krooshek nog niet geplaatst.
Wel heeft de formele oplevering al plaatsgevonden.
Bron: Nieuwsbrief Rietvink en Windmotor nr. 9, dec. 2017.
Aanvullingen
Poldergrootte 1285 ha. Bron: waterstaatskaart Steenwijk West, herzien in 1957. Rij 10, kolom 11.
